In het radioprogramma De ochtend hoorde ik antibioticaspecialist Herman Goossens een overtuigend pleidooi houden voor een meer populistisch discours bij academici. De redactie van het ochtendprogramma had de wetenschapper uitgenodigd, omdat die een opmerkelijk opiniestuk had geschreven in het toonaangevende blad Nature.
Daarin spoorde Goossens collega-academici aan om voor een breed publiek te communiceren, en zo aan te tonen dat Europa wel degelijk een mooi project is. Als voorbeeld gaf hij de succesvolle gezamenlijke strijd tegen antibioticaresistentie, waar Europese burgers allemaal beter van worden. “Zulke grootschalige onderzoeken over de grenzen heen zijn onmogelijk zonder Europa,” beaamde Goossens.
Het woord populisme is hier misschien wat ongelukkig gekozen, want het heeft eerder een negatieve bijklank. Maar Goossens verduidelijkte meteen dat zijn populistisch discours danig verschilt van dat van figuren als Trump of de Britse euroscepticus Nigel Farage, omdat het gebaseerd is op harde feiten, niet op leugens.
Wat Goossens doet is behoorlijk uniek. Door ervoor te pleiten dat academici relevante informatie voor burger en samenleving op een toegankelijke manier moeten leren delen, breekt hij met oude gewoonten en traditie.
Zijn pleidooi deed me denken aan een artikel dat ik las, op de website van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Die organisatie voert namelijk uitgebreid onderzoek naar begrijpelijke taal en effectieve communicatie, onder meer bij overheden, in de financiële en in de juridische wereld. Dit zijn óók professionele middens waar belangrijke informatie nog altijd te complex gebracht wordt.
“Zonder heldere taal heeft
het Europese project
weinig draagkracht.”
Het stuk was van de hand van de Nederlander Alex Brenninkmeijer, gewezen rechter, voormalig Nationaal ombudsman, en nu lid van de Europese Rekenkamer. Brenninkmeijer verwoordt het als volgt: “In mijn werk als rechter, als Nationale ombudsman en als lid van de Europese Rekenkamer heb ik steeds ervaren dat begrijpelijke taal ook voor de effectiviteit van de publieke functies belangrijk is. (…) Inmiddels zijn we op verschillende manieren bezig met heldere taal. Ik hoop dat zo de boodschap over de zin of onzin van Europese projecten voor meer mensen begrijpelijk zal worden.
Net als Goossens, beseft ook Brenninkmeijer dat populisme in de goede zin van het woord noodzakelijk is: “Zonder heldere taal heeft het Europese project weinig draagkracht. Meer en meer overstemmen populistische geluiden de ‘redelijke stem’ van de Europese politiek. En wat is de kracht van het populisme? Dat is heldere taal, klare taal. Met klare taal ‘ontmaskeren’ populisten het gedreutel van ‘de elite’. Deze laatste zin toont het ongemak dat wij ervaren bij het verschil tussen de taal van de professionals ‘de elite’ en begrijpelijke taal.”
Wie het mooier kan zeggen dan Alex Brenninkmeijer, mag altijd proberen.
> Opiniestuk Herman Goossens, Nature
> Bijdrage Alex Brenninkmeijer